Stervensbegeleiding
De gehele uitvaart van huis of mortuarium tot en met de afscheidsplechtigheid bij de begraafplaats wordt ‘lewaja’ genoemd.
Zodra het moment van overlijden dichtbij komt, zal een stervende nimmer alleen worden gelaten. Bezoeken van een stervende wordt zelfs gezien als een heilige plicht. De start van de begrafenisrituelen beginnen dus al op het sterfbed. Daarbij is het zaak dat iemand die stervende is niet mag worden aangeraakt, tenzij hij/zij daarom vraagt. De laatste levensfase moet ongestoord verlopen.
Bij het overlijden wordt de dood vastgesteld door het plaatsen van een veer of watje onder de neus. Daarmee wordt geconstateerd of er nog adem is. Vervolgens worden de ogen gesloten en de armen naast het lichaam gelegd. Het lichaam wordt daarna met een wit laken bedekt. Bij de overledene wordt een kaars aangestoken die dag en nacht blijft branden, tot aan de begrafenisceremonie.
Uiteraard moet een overlijden in Nederland ook worden vastgesteld door een schouwarts.
Rituele wassing en verzorging
Volgens joodse traditie is het lichaam na het overlijden ‘onrein’. Het wordt daarom volgens voorgeschreven wijze gewassen door vrijwilligers of joodse medewerkers van een begrafeniscollege ‘de Chevra Kaddiesja’, wat staat voor groep van heiligen. De Chevra Kaddiesja halen de overledene ook op van het sterfhuis.
Na de bewassing wordt het lichaam door de vrijwilligers verzorgd in een aparte ruimte en aangekleed in een tachrichim. Dat is een wit gewaad met een vast patroon. Mannen worden vaak met een gebedsmantel aangekleed die voor een deel nog zichtbaar blijft zodra de kist besloten is.
Begrafenis
Binnen de joods-orthodoxe cultuur zijn crematies verboden. Er wordt dan ook altijd gekozen voor een sobere begrafenis: ‘Met lege handen komt men op de wereld en met lege handen verlaat men de aarde ook weer’. Er zijn wel veel liberale Joden die wel voor een crematie kiezen.
Zodra iemand is overleden, is het in ieder geval belangrijk om de uitvaart zo spoedig mogelijk in gang te zetten. Met andere woorden: er wordt zo snel mogelijk begraven. Om dit te realiseren het wenselijk is om zo snel mogelijk na overlijden contact op te nemen met de Joodse Gemeente of het NIK.
Een joodse uitvaart ziet er doorgaans als volgt uit:
- Sobere afscheidsplechtigheid, bijvoorbeeld in de aula van een uitvaartcentrum. Ook bij de begraafplaats is dikwijls een ruimte waar een afscheidsplechtigheid wordt gehouden.
- Kist wordt naar het graf gedragen door de familie of met behulp van een dragende baar.
- De kist wordt in het graf gelegd en de familieleden scheppen om beurten aarde op de kist. De schep wordt daarbij niet doorgegeven, maar eerst teruggezet in het zand. Het is gebruikelijk dat iedereen aan dit proces deelneemt totdat het graf volledig is gevuld. Het is gebruikelijk om ook wat aarde uit Israël toe te voegen, zodat er een verbintenis is met het joodse land.
- Pas nadat de overledene is begraven, mag er getroost worden.
Kenmerken
Een traditionele joodse begrafenis kenmerkt zich verder doordat er bij de uitvaart meestal geen muziek gespeeld wordt. Daarnaast worden er geen bloemen, ornamenten of beelden op de kist gelegd. Dit zou volgens de joodse tradities geen toegevoegde waarde hebben. De kist is overigens eenvoudig: geen handvatten en bij voorkeur gemaakt van vuurhout. Dit komt omdat er geen onderscheid mag zijn tussen arm en rijk. De kist wordt altijd met het hoofd richting de Tempel te Jeruzalem begraven.
Voor orthodoxe Joden is eeuwige grafrust erg belangrijk. Dit komt omdat men gelooft in wederopstanding waarbij lichaam en ziel weer met elkaar worden verenigd. Eeuwige grafrust kan worden gegarandeerd bij meerdere speciale (joodse) begraafplaatsen.
Bij de uitvaart dragen mannen een keppeltje en getrouwde vrouwen een hoed
Overige gebruiken
Sommige Joden hebben de gewoonte om zich na het overlijden van een dierbare te onthouden van wijn, een speciale kaars of lampje aan te stekken voor de overledene die gedurende het rouwjaar brandt, en gedurende de rouwweek de spiegels in het huis van de overledene te bedekken. Op de joodse Sabbat en op een aantal joodse feestdagen wordt er geen uitvaart gehouden. Joodse begraafplaatsen zijn dan gesloten voor alle bezoekers.
Rouw
Rouw speelt een belangrijke rol na de uitvaart. Tijdens de Sjivve wordt er een week lang intensief gerouwd. De naaste familie blijft gedurende deze periode in het huis van de overledene en werken vaak niet. De nabestaanden hebben een scheur in hun kleding. Vrouwen dragen geen make-up en mannen laten hun snor en baard staan.
Kennissen, vrienden en familie komen naar het rouwhuis om de nabestaanden te troosten, bijvoorbeeld door het avondgebed uit te spreken en/of een maaltijd ‘van herstel’ aan te bieden in de vorm van ei en brood.
Als u een joods graf bezoekt, is het gebruikelijk om een steentje mee te nemen. Deze legt u bij het graf. Het idee hiervan is dat men kan zien dat u langs bent geweest.
Uitvaartverzekering
Voor Joden is een standaard begrafenis of crematie niet wenselijk, omdat er specifieke eisen zijn aan de vormgeving rondom de uitvaart:
- Algeheel sober vormgegeven
- Eenvoudige kist
- Geen muziek
- Geen bloemen
Bij natura uitvaartverzekering zijn bloemen en een mooie kist vaak standaard meeverzekerd. In dat kader is een dergelijke verzekering voor een Joodse uitvaart mogelijk minder geschikt.
Voor optimale keuzevrijheid in de besteding van het bedrag kiezen veel mensen voor een kapitaal uitvaartverzekering of sommenverzekering. Laat u hierover indien nodig adviseren door een assurantiebureau of verzekeraar.